Proje kapsamında incelenecek olan ikinci tarihi yapı ise Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü sorumluluğunda bulunan ve 16. Yüzyıl Osmanlı dönemi eseri olan Lala Mustafa Paşa Camii’dir. Yapı Yakutiye Kent Meydanı içerisinde Menderes Caddesi ile Cumhuriyet Caddesi’ nin kesişim noktası olan köşe alanda yer almaktadır. Lala Mustafa Paşa Camii Erzurum’da yapılan ilk Osmanlı camilerinden birisi olarak tarihi kayıtlarda yer almaktadır. Döneminin Osmanlı mimarbaşısı olan Mimar Sinan’ın eserlerinin yer aldığı kayıtlı liste ve tezkerelere göre Erzurum Lala Mustafa Paşa Caminin mimarı, Mimar Sinan’dır. Başlangıçta külliye olarak inşa edilen yapının saray ve sıbyan mektep binaları yıkılmış olup, günümüze kadar ulaşan camii kısmı ibadete açıktır. Lala Mustafa Paşa Camii'nin kuzeyinde şadırvanı yer almaktadır. Camii, Nisan 2014 döneminde yaklaşık 1 yıl sürecek bir restorasyona alınmıştır. Proje kapsamındaki çalışmalar restorasyon çalışmalarının sürdüğü dönemde devam etmektedir. Lala Mustafa Paşa Camii’nin genel bir görünümüne ilişkin görseller Şekil – 12’ de sunulmaktadır.

Yapı Erzurum’da inşa edilmiş ilk Osmanlı eseridir ve günümüzde Vakıflar Erzurum Bölge Müdürlüğü’nün sorumluluğundadır. 16. yüzyılda Erzurum valisi Lala Mustafa Paşa tarafından, Gürcistan ve Kıbrıs fatihi olarak da bilinir, yaptırılmıştır. Mimar Sinan caminin mimarı/mühendisidir. Cami başlangıçta külliye, saray, hamam, şadırvan ve mektep olarak inşa edilmiştir. Ancak zamanla saray, şadırvan ve mektep yok olmuş sadece Lala Paşa Camisi ve hamamı günümüze ulaşabilmiştir.

Lala Paşa Cami, Mimar Sinan eserlerinden olan İstanbul Şehzade Cami, Gebze Çoban Mustafa Paşa Cami, Payas Sokullu Sarı Selim Cami gibi kare planlı ve merkez kubbeli camiler grubuna girmektedir. Caminin orta kısmında yer alan dört adet sekizgen taş kolon üzerine yerleştirilmiş asıl kubbe dört yandan yarım kubbeler ve payandalarla desteklenmiş ve yanlarda yer alan küçük kubbelerle simetrik bir halde inşa edilmiştir (Konyalı, 1960). Ana kubbe 13m çapında, 17.45m yüksekliğinde ve yaklaşık olarak 50 cm kalınlığındadır. Caminin ana boyutları 26m x 26m’dir. Son cemaat yeri ise 26m x 5m’dir. Son cemaat yeri 6 kolon ve 5 küçük kubbeyle meydana gelmektedir. Yapının ana duvar kalınlığı yaklaşık olarak 180cm’dir. Dört taraftaki duvarlar, çatı seviyesine kadar yükselmiştir. Caminin, doğu ve batı yüzeylerinde 4 aşağıda ve 5 yukarıda pencere boşluğu, güney yüzeyinde aşağıda ve yukarıda 4’er pencere boşluğu, kuzey yüzeyinde ise aşağıda ve yukarıda 4 pencere boşluğu ve aşağıda 1 kapı boşluğu bulunmaktadır. Bu duvarlar ana kubbeyi ve diğer tam ve yarım kubbeleri taşımaktadır. Caminin minaresi ise camiye birleşik şekilde güney-batı kısmına konumlandırılmıştır.